|
Bệnh này Đông y gọi là "Nhĩ nùng", "Đình nhĩ", "Triền nhĩ", "Nhĩ can", "Nhĩ để
sang". Trẻ em phát bệnh rất nhiều, thường bởi ngoại cảm phong hoả nhiệt độc gây
nên. Nếu bởi nhiệt độc lưu luyến không sạch, kéo dài không khỏi, hoặc sau khi
khỏi lại phát trở lại thì dễ thành mạn tính. Triệu chứng chính là chảy mủ tai và
giảm nghe, ở thời kỳ cấp tính thường có phát sốt, tai đau; thời kỳ mạn tính thì
không có chứng trạng toàn thân.
Thực chứng của bệnh này thường bởi thấp nhiệt tà xâm nhiễm hai kinh can đởm đến
nỗi khí huyết ngưng trệ, hoặc thấy tai điếc trướng bứt rứt, hoặc thấy mủ tai
chảy vàng đặc.
Hư chứng của bệnh này thường bởi tỳ vị hư tổn, chính không thắng được tà đưa
đến.
Ngoài ra, còn do màng nhĩ bị tổn thương ngoại tà thừa hư mà vào cũng là thường
thấy. Chữa thì vẫn dựa theo thực chứng mà xử lý.
1. Điểm cần kiểm tra để chẩn đoán
1. Viêm tai giữa cấp tính, nói chung thấy ở trẻ em là nhiều, thường phát bệnh
nhanh mạnh mẽ, sợ lạnh, phát sốt, đầu đau, đáy tai đau nhảy, bệnh nhi khóc vang
không yên, nếu như màng tai phá thủng ra mủ thì đau đớn giảm nhẹ rất nhanh, nói
chung trải qua 2-3 tuần sau khỏi hẳn.
2. Viêm tai giữa mạn tính, thường trước hết bệnh sử có cơn cấp tính, sau đó phát
trở lại trong tai chảy mủ, hoặc lỏng hoặc đặc hoặc chảy mủ liền không dứt, lâu
ngày không khỏi. Bệnh lâu ngày thường có sa sẩm mặt mày, tai kêu, sức nghe giảm.
2. Phương pháp trị liệu
2.1. Biện chứng thí trị
a) Gia đoạn cấp tính
Sợ lạnh phát sốt, đẩu đau đáy tai đau nhảy, chảy mủ vàng đặc hoặc kèm có nước
máu, sắc mặt đỏ hồng, chất lưỡi hồng rêu lưỡi vàng, mạch huyền sác.
Phép chữa: Sơ phong thanh hoả.
Phương thuốc ví dụ: Sài hồ thanh can thang gia giảm.
Sài hồ 1 đồng cân Long đảm thảo 2 đồng cân
Hoàng cầm 3 đồng cân Sơn chi 8 đồng cân
Bạc hà 1,5 đồng cân Khổ đinh trà 3 đồng cân
Kim ngân hoa 5 đồng cân Ngu bàng tử 3 đồng cân
Chảy mủ kèm máu gia:
Sinh địa tơi 1 lạng
Mẫu đơn bì 3 đồng cân.
Hoặc dùng phương: Long đảm tả can thang gia giảm.
Long đảm thảo 2 đồng cân Hoàng cầm 3 đồng cân
Sơn chi tử 2 đồng cân Mộc thông 2 đồng cân
Xa tiền tử 2 đồng cân (bọc lại) Trạch tả 3 đồng cân
Sài hồ 2 đồng cân Đương quy 2 đồng cân
Sinh Địa hoàng 3 đồng cân Cam thảo 1 đồng cân
Kim ngân hoa 4 đồng cân Liên kiều 4 đồng cân
Gia giảm:
- Sốt cao không dứt, gia Thạch cao 1 lạng, Tri mẫu 4 đồng cân
- Nếu đại tiện bí kết, gia Đại hoàng 2 đồng cân, Mang tiêu 1 đồng cân.
Lúc bình thường thể h, gia Đảng sâm 4 đồng cân. Sắc nước, phân làm 4-5 lần uống,
cách 3-4 giờ đồng hồ uống 1 lần.
Phương này dùng ở viêm tai giữa cấp tính hoá mủ, viêm xơng chũm cấp tính. Nếu
vùng xơng chũm hình thành mủ cẩn phối hợp phẫu thuật khoét xơng chũm.
b) Giai đoạn mạn tính
Phân làm mấy loại :
*âm h hoả viêm
Thấy tai chảy nước mủ lỏng trong dạng dòng trắng trứng gà, lâu ngày không khỏi.
Hoặc thấy tai kêu tai điếc, choáng váng mắt hoa, hay quên mất ngủ, đêm đi tiểu
nhiều lần, lưng buốt chân mềm, hoặc sớm và tối phát cơn hắt hơi đều đều, chảy
nước mũi trong ròng ròng, lưỡi ít rêu, mạch tế hoặc hơi sác.
Phép chữa: T âm thanh hoả.
Phương thuốc ví dụ: Tri bá địa hoàng hoàn hoặc Đại bổ âm hoàn, mỗi lần uống 1,5
đồng cân, mỗi ngày 3 lần uống.
Tri bá đia hoàng hoàn (xem ở chương I, bài 15).
Đại bổ âm hoàn
Quy bản 6 lạng Thục Địa hoàng 6 lạng
Tri mẫu 4 lạng Hoàng bá 4 lạng
Làm nhỏ mịn, thêm tuỷ xương sống lợn hấp chín, trộn mật làm viên.
Nếu nghiêng về thận dương h tổn, chất lưỡi nhạt, mạch trầm tế, nên dùng Kim quỹ
thận khí hoàn hoặc ích độc dưỡng nguyên thang.
- Kim quỹ thận khí hoàn:
Thục Phụ tử 3 đồng cân Nhục quế 1 đồng cân
Thục Địa hoàng 8 đồng cân Sơn thù du nhục 4 đồng cân
Sơn dược 4 đồng cân Trạch tả 3 đồng cân
Phục linh 3 đồng cân Đan bì 3 đồng cân
Luyện mật làm viên, mỗi viên nặng 3 đồng cân
- Ích độc dưỡng nguyên thang:
Quy bản 5 đồng cân ( hoặc dùng Miết giáp thay)
Thục Địa hoàng 3 đồng cân Trị mẫu 2 đồng cân;
Hoàng bá 2 đồng cân Nhục thung dung 3 đồng cân;
Bổ cốt chỉ 2 đồng cân Ngũ vị tử 1 đồng cân;
Can Địa long 2 đồng cân Toàn yết 1 đồng cân
Lộc giác giao 1 đồng cân (nấu chảy)
Sắc nước uống, cách ngày uống 1 thang.
Hai phương thuốc trên có thể gia Linh từ thạch 5 đồng cân, Thạch xương bồ 2 đồng
cân dùng thích hợp ở giai đoạn viêm tai giữa mạn tính mà có biến chứng.
- Can kinh thấp nhiệt
Bệnh phát thường xuyên, đáy tai sưng đau, chảy mủ đặc dầy mà lượng nhiều mùi
hôi.
Phép chữa: Thanh lợi thấp nhiệt
Phương thuốc: Long đảm tả can hoàn, mỗi lần uống 1,5 đồng cân, ngày 3 lần khi
phát làm tệ hại, có thể đổi thành thang tễ uống (xem ở điểm 1/- giai đoạn cấp
tính ở trên).
Nếu nghiêng về thấp thịnh, lấy phương này bỏ đi Sinh địa, gia: ý dĩ nhân 4 đồng
cân Thiền thoái 1 đồng cân Thạch xương bồ 1 đồng cân Thơng truật 2 đồng cân Dùng
thích hợp khi bị viêm tai giữa mạn mủ hoặc viêm vòi nhĩ cấp tính.
Nếu kèm huyết ứ, phương này có thể gia:
Đào nhân 2 đồng cân Miết giáp 5 đồng cân
Can Địa long 2 đồng cân Mẫu đơn bì 3 đồng cân
Có thể dùng khi bị viêm xơng chũm mạn tính. Đối với viêm tai giữa khác bệnh
trình ở trong vòng 1 năm, phương này thường thường có thể làm tăng thính lực, là
loại viêm tai Cholesteatome cần chữa bằng phẫu thuật.
- Tỳ hư
Trẻ em tai dò lâu ngày không khỏi dịch mủ hơi trong lỏng, sắc mặt vàng úa, ăn
vào trệ, tứ chi không có sức, phân có lúc nát.
Phép chữa: Kiện tỳ hoá thấp.
Phương thuốc
Nếu rêu lưỡi trắng, hơi dày mà trơn, ỉa tỳ h hiệp với thấp, cần uống trước Thanh
tỳ thang, gia Bạch truật,Chỉ thực.
- Thanh tỳ thang:
Đại giả thạch 5 đồng cân Sơn dược 4 đồng cân
Bạch thược 2 đồng cân Phục linh 3 đồng cân
Trạch tả 3 đồng cân Cốc nha 4 đồng cân
Tử uyển 2 đồng cân Hoàng liên 1 đồng cân
Biển đậu 2 đồng cân Thiền thoái 1,5 đồng cân
Đại táo 5 quả
Gia:
Bạch truật 3 đồng cân, Chỉ thực 1 đồng cân, sắc nước chia 2 lần uống.
Nếu chất lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng mỏng, là tỳ khí h nhược, có thể uống Sâm linh
bạch truật tán hoặc Bổ trung ích khí thang.
- Sâm linh bạch truật tán:
Đảng sâm 2 lạng Bạch truật 2 lạng
Phục linh 2 lạng Cam thảo 2 lạng
Sơn dợc 2 lạng Bạch biển đậu sao 1,5 lạng
Liên nhục 1 lạng Sa nhân 1 lạng
Trần bì 1 lạng Ý dĩ nhân 1 lạng
Cát cánh 1 lạng
Tán chung nhỏ mịn. Mỗi lần uống 3 đồng cân, chiêu bằng nước cơm.
- Bổ trung ích khí thang ( xem ở chơng I, bài 14 ).
2.2. Xử lý cục bộ
1. Thời kỳ cấp tính hoặc thời kỳ mạn tính dịch mủ đặc, lấy tễ nước là hợp, dùng
dịch nhỏ tai Hoàng liên ( hoặc Hoàng bá), ngày nhỏ 3 lần.
Dịch nhỏ tai Hoàng liên
Hoàng liên 30g nghiền thành bột thô, ngâm trong 100ml, nước cất, sau 48 giờ
ngâm, lọc đem nước thuốc đun cách thuỷ cho sôi 30 phút, thêm nước cất cho đủ
100ml, thêm vào Băng toan ( Bo axít) 4g, làm cho tan triệt để, đợi nguội, lại
hoà tan vào băng phiến 0,3 g, novocain 0,5 g để sẵn dùng. Hoặc dùng: Hoàng liên
2,5 phân, Băng phiến 3 ly, Băng toan 4 phân.
Đem Hoàng liên giã nhỏ, thêm nước một chén uống chè, ngâm rồi đun sôi 5 phút,
sau đó đem các thuốc 'khác nghiền nát cho vào, đợi sau khi trộn đều toàn bộ, qua
lọc 3 lần, chứa có trong bình gốm đã khử trùng để sẵn dùng. Trước khi dùng nên
lau sạch mủ trong tai nhỏ vào tai thuốc trên 5-8 giọt, ngày 2 lần. Hoàng bá sắc
nước đậm, đợi nguội nhỏ vào trong tai, một ngày 3 lần.
2. Viêm tai giữa mạn tính, nước trong loãng có thể dùng tễ bột, dùng Hồng miêu
tán thổi vào trong tai ngày 3 lần. Lượng dùng nên ít, mỗi lẩn trước khi dùng
thuốc cần rửa sạch đường tai, đề phòng bột thuốc đắng còn tồn lại. '
- Hồng miêu tán:
- Lô cam thạch, Khô phàn, Băng phiến.
Hoặc dùng:
Khô phàn 2 đồng cân, Băng phiến 4 đồng cân, Ngũ bội tử 5 phân.
Đem thuốc trên nghiền chung nhỏ mịn, sau khi dùng bông lau chùi sạch mủ ở vùng
đờng tai ngoài, thổi thuốc kể trên vào yêu cầu mỏng mà đều, 1 ngày S lần. Hàng
ngày trước khi dùng thuốc cần rửa sạch đờng tai ngoài.
- Khô phàn, than râu tôm, lợng ngang nhau, nghiền chung nhỏ mịn. Cách dùng nh đã
kể trên.
- Khô phàn nghiền mịn thổi vào trong tai, 1 ngày 3 lần.
Bột mật lợn khô 5 lạng, khô phàn 4,85 lạng, bột Hoàng liên 1 đồng cân, Băng
phiến 5 phân, tất cả đều nghiền rất mịn, trộn rất đều. Cách ngày thổi vào tai
một lần.
2.3. Phương lẻ thuốc cây cỏ
Ốc ruộng sống 1 con, cậy vảy che miệng vỏ, cho vào một chít ít Băng phiến, ốc
tan ra thành nước, lấy nước nhỏ vào trong tai một ngày 3 lần. Dùng ở màng nhĩ
cha thủng, có tác dụng dứt đau.
- Lá cỏ tai hổ tơi (lại có tên là Kim ti hà diệp) hoặc Xuyên tâm liên tơi, rửa
sạch, giã nát, lấy nước cốt cho vào một chút Băng phiến, nhỏ vào trong tai, một
ngày 3 lần.
Bồ công anh hoặc Địa đinh hoặc cỏ lệ chi tơi 2 lạng, sắc uống, ngày 2 lần.
Ba phương trên thì dùng ở thời kỳ cấp tính.
- Rau dấp cá 1 lạng, sắc nước, phân làm 2 lần uống.
- Nõn lá tre cuộn 1 lạng, róc nước sôi vào hấp cách thuỷ với đường uống.
- Cỏ mã đề 1 lạng, sắc nước, thêm lợng đờng trắng vừa đủ phân làm 3 lần uống.
Long đảm thảo 2 đồng cân, Nhi trà 1 đồng cân, Bạch chỉ 1 đồng cân sắc nước chia
làm 3 lần uống
2.4. Chữa bằng châm cứu
1. Huyệt ế phong, lấy bên tai có bệnh, cứu bằng điếu ngải hơ 5 phút, ngày cứu 1
lần. Trị tai chảy mủ,.
2. Các huyệt ế phong, Thính hội, Thính cung, Hợp cốc, KHúc trì, Phong trì, Thận
du, Túc tam lý, Dương lăng tuyền, mỗi ngày thay vòng chọn lấy 2 đôi huyệt, châm
kim ngày 1 lần, 10 ngày là một liệu trình.
Phương linh nghiệm:
1. Nhĩ môn, ế phong, Hợp cốc.
2. Hạ quan, Ngoại quan.
3. Thính cung, ế phong, Hợp cốc.
4. p tính, châm thả: Nhĩ môn, Thính cung, Thính hội, ế Châm bổ. ách du Đảm môn,
Thính cung, Thính hội.
|
